Σε ποιά αθλήματα υπάρχει αυξημένος κίνδυνος τραυματισμών;

Αρκετές αθλητικές δραστηριότητες παρουσιάζουν υψηλό κίνδυνο τραυματισμού στο πρόσωπο και στα δόντια λόγω:

α) σωματικής επαφής ή σύγκρουσης μεταξύ των παικτών, β) απευθείας κτυπημάτων με μπάλα ή εξαρτήματα, γ) πτώσης σε σκληρή επιφάνεια.

Μπορούμε σχηματικά να χωρίσουμε τις αθλητικές δραστηριότητες σε τρεις κύριες κατηγορίες, αν και κάθε άθλημα επαφής έχει τα δικά του χαρακτηριστικά τραύματος¹:

Αθλήματα έντονης σωματικής επαφής και σύγκρουσης

Σκοπός του αθλήματος είναι να καταβληθεί ο αντίπαλος και να υπερισχύσει ο ένας από τους δυο αθλητές, μέσα στα πλαίσια και τους κανόνες του εκάστοτε αθλήματος.

Στα αθλήματα αυτά, το πρόσωπο και τα δόντια αποτελούν στόχο του αντιπάλου.

Σ΄ αυτήν την κατηγορία περιλαμβάνονται αθλήματα όπως η πάλη και οι πολεμικές τέχνες όλων των ειδών, ολυμπιακών και μη. Επιγραμματικά αναφέρονται: Tae kwo do, Judo, Karate, Kung Fu, Aikido, Πυγμαχία, Kick boxing, Muay Thai, krav maga, Παγκράτιο κα.

Σε μεγάλη μελέτη που έγινε στη Φινλανδία, μετά από ανάλυση στοιχείων ασφαλιστικού οργανισμού την περίοδο 1987-91, σε αθλητές που συμμετείχαν στα αγωνίσματα: ποδόσφαιρο, χόκεϋ επί πάγου, βόλεϊ, μπάσκετ, τζούντο και καράτε διαπιστώθηκε ότι τα δύο τελευταία αθλήματα παρουσίαζαν το μεγαλύτερο ποσοστό τραυματισμών και ακολουθούσαν το χόκεϋ, το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ. Το καράτε μαζί με το χόκεϋ επί πάγου είχαν τους περισσότερους οδοντικούς τραυματισμούς.²

Άλλη έρευνα σε 3.411 αθλητές διαπίστωσε ότι η πάλη παρουσίαζε πολύ υψηλή εμφάνιση οδοντο-προσωπικών τραυματισμών. Κανένας αθλητής που δέχθηκε τραυματισμό δεν φορούσε αθλητικό στοματικό νάρθηκα.³ Τα ευρήματα αυτά συμφωνούν με άλλες μελέτες στις οποίες αναφέρεται ότι η βίαια σωματική επαφή μεταξύ των αθλητών αυξάνει τον κίνδυνο τραυματισμών, αλλά η χρήση εξοπλισμού προστασίας μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των τραυματισμών αυτών.^4,5

Αθλήματα με κίνδυνο επαφής και χρήση εξαρτημάτων όπως μπάλας, μπαστουνιών κα

Σε αυτήν την κατηγορία περιλαμβάνονται τα πιο δημοφιλή στον Ελλαδικό χώρο αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο (soccer), καλαθοσφαίριση (basket ball), χειροσφαίριση (hand ball), πετοσφαίριση (volley ball), υδατοσφαίριση (water polo), ράγκμπι, χόκεϋ, μπέιζμπολ κα.

Τα αθλήματα αυτά διεξάγονται συνήθως με μπάλα ή χρησιμοποιούνται κάποια εξαρτήματα. H ευρεία αποδοχή των αθλημάτων αυτών από το κοινό, καθώς επίσης ο αυξημένος κίνδυνος σύγκρουσης των αθλητών, η χρήση των χεριών αλλά και εξοπλισμού του αθλήματος σε συνδυασμό με την προαιρετική χρήση προστατευτικών μέσων, όπως αθλητικών στοματικών ναρθήκων, καθιστούν τα αθλήματα αυτά τη δεξαμενή των πιο συχνών τραυματισμών στο πρόσωπο.

Σε έρευνα 122.000 περίπου μαθητών, αθλητών και αθλητριών, διαπιστώθηκε ότι το ποδόσφαιρο (soccer) και το μπάσκετ παρουσίαζαν υψηλότερα ποσοστά τραυματισμών στην περιοχή του στόματος και του προσώπου σε σύγκριση με το αμερικάνικο ποδόσφαιρο και ότι το χείλος και η γλώσσα ήταν οι περιοχές με τους πιο συχνούς τραυματισμούς.⁶

Πιο ειδικά, το μπάσκετ είναι το άθλημα που συνδέεται με τους περισσότερους οδοντικούς τραυματισμούς στα παιδιά ηλικίας 13 έως 17 ετών και αφορά στο 32,3% των τραυματισμών από αθλητική δραστηριότητα στις ηλικίες αυτές.⁷

Αλλά και μεταξύ των αθλητών και αθλητριών κολεγίων των ΗΠΑ, το μπάσκετ είναι το άθλημα με το μεγαλύτερο ποσοστό τραυματισμών. Η πολύ κοντινή και έντονη επαφή των παικτών με τα χέρια και τους αγκώνες και η ταχύτητα του αθλήματος αυξάνουν το δυναμικό πιθανών τραυματισμών στο στόμα και το πρόσωπο.⁸ Η περιοχή του προσώπου δέχεται το 34% του συνόλου των τραυματισμών στο μπάσκετ. ⁹ Επίσης έχουν αναφερθεί απώλειες δοντιών (ολική εκγόμφωση) μετά από μπέρδεμά τους με το δίχτυ του καλαθιού, όταν ο παίκτης καρφώνει την μπάλα.¹⁰

Οι αθλητές που δεν φορούσαν αθλητικό νάρθηκα διέτρεχαν επταπλάσιο κίνδυνο τραυματισμού στην περιοχή του προσώπου σε σχέση με τους αθλητές που φορούσαν αθλητικό νάρθηκα.¹¹

Στον Ελλαδικό χώρο, έρευνα σχετική με τα κατάγματα στη γναθοπροσωπική χώρα έδειξε ότι το ποδόσφαιρο παρουσίαζε τα πιο πολλά κατάγματα στο πρόσωπο (κατάγματα: κάτω γνάθου, ζυγωματικού) και οφείλονταν κυρίως από κτύπημα στο κεφάλι άλλου παίκτη.¹²

Αθλήματα με κίνδυνο πτώσης

Τα αθλήματα αυτά είναι κυρίως ακροβατικά αθλήματα, ανοργάνωτες αθλοπαιδιές και extreme sports στα οποία απαιτείται από τον αθλητή πολύ καλή ισορροπία και ο κίνδυνος πτώσης και σύγκρουσης σε σκληρή επιφάνεια ή άλλα αντικείμενα,
είναι αυξημένος.

Τέτοια αθλήματα είναι η ενόργανη γυμναστική, η άρση βαρών, το ποδήλατο σε όλα τα είδη του (road biking, down hill, bmx κα), snow board, ski, water ski, surfing, wind surfing, kite surfing, η ιστιοπλοΐα σε high performance boats, skating.

Ειδικά το ποδήλατο, είναι το μέσον που συνδέεται με τους περισσότερους οδοντικούς τραυματισμούς σε παιδιά ηλικίας 7-12 ετών και αποτελούν το 24,3% του συνόλου των τραυματισμών από διάφορες αιτίες, στην ηλικιακή αυτήν ομάδα.⁷

Οι αθλητές της άρσης βαρών σφίγγουν με δύναμη τις γνάθους και μπορούν να τραυματίσουν τα δόντια και την κροταφογναθική τους άρθρωση ή επίσης να τραυματιστούν από πτώση της μπάρας ή των ιδίων.

Λόγω της ακροβατικής φύσης των αθλημάτων αυτών αλλά και της απουσίας πολλές φορές κανονισμών ή λόγω ελεύθερης άσκησης των αθλούμενων σε επίπεδο παρέας, ο κίνδυνος σοβαρών τραυματισμών είναι πολύ αυξημένος. Μελέτες δείχνουν ότι το 62% των τραυματισμών συμβαίνει σε άτομα που συμμετέχουν σε ανοργάνωτες αθλητικές δραστηριότητες με το μπάσκετ, τη ποδηλασία, το μπέιζμπολ και το χόκεϋ να παρουσιάζουν τους περισσότερους τραυματισμούς. ¹³

Ανεξάρτητα λοιπόν από το άθλημα, πρώτη προτεραιότητα είναι η ασφάλεια των αθλητών, ώστε να μπορούν άφοβα να απολαύσουν το 100% της ενασχόλησής τους με αυτό. Στην περιοχή του προσώπου και της κεφαλής, το κράνος είναι ίσως το πιο ευρηματικό και σημαντικό μέσο προστασίας από τραυματισμούς, καθώς επίσης τα γυαλιά προστασίας, οι προσωπίδες και οι αθλητικοί νάρθηκες

Πίνακας αθλημάτων στα οποία η Αμερικάνικη Οδοντιατρική Ομοσπονδία (ADA) και η Ακαδημία Αθλητικής Οδοντιατρικής (ASD) προτείνουν τη χρήση αθλητικού νάρθηκα.¹⁴

Βιβλιογραφία

1. National Youth Sports Safety Foundation: Fact Sheet. Needham, MA, 1994.
2. Urho M Kujala, Simo Taimela, Ilkka Antti-Poika, Sakari Orava, Risto Tuominen, Pertti Myllynen Acute injuries in soccer, ice hockey, volleyball, basketball, judo, and karate: analysis of national registry data BMJ 1995;311:1465-1468.
3. Kumamoto DP. Sports Dentistry at the State Level. JADA, June, 1996, 127(6):816.
4. Backx FJ, Beijer HJ, Bol E, Erich WB. Injuries in high-risk persons and high-risk sports. A longitudinal study of 1818 school children. Am J Sports Med. 1991 Mar-Apr;19(2):124-30.
5. Watson AWS. Incidence and nature of sports injuries in Ireland. Analysis of four types of sport. Am J Sports Med 1993;21:137-143.
6. Morrow RM, Kuebker WA. Sports dentistry: a new role. Dent Sch Q. 1986;2(2):11-3.
7. Stewart GB, Shields BJ, Fields S, Comstock RD, Smith GA. Consumer products and activities associated with dental injuries to children treated in United States emergency departments, 1990-2003. Dent Traumatol. 2009 Aug;25(4):399-405.
8. Cohenca N, Roges RA, Roges R. The incidence and severity of dental trauma in intercollegiate athletes. J Am Dent Assoc. 2007 Aug;138(8):1121-6.
9. Flanders RA, Bhat M. The incidence of orofacial injuries in sports: a pilot study in Illinois. J Am Dent Assoc. 1995 Apr;126(4):491-6.
10. Kumamoto DP, Winters J, Novickas D, Mesa K. Tooth avulsions resulting from basketball net entanglement. J Am Dent Assoc. 1997 Sep;128(9):1273-5.
11. Flanders RA, Bhat M. The incidence of orofacial injuries in sports: a pilot study in Illinois. J Am Dent Assoc. 1995 Apr;126(4):491-6.
12. Mourouzis C, Koumoura F. Sports-related maxillofacial fractures: a retrospective study of 125 patients. Int J Oral Maxillofac Surg. 2005 Sep;34(6):635-8.
13. Soporowski NJ, Tesini DA, Weiss AI. Survey of orofacial sports-related injuries. J Mass Dent Soc. 1994 Fall;43(4):16-20.
14. American Dental Association and Academy for Sports Dentistry. Protect your smile with a mouthguard, 1999.