Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Δοκιμασίας και Υλικών (American Society for Testing and Materials, ASTM) οι αθλητικοί στοματικοί νάρθηκες διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:1
Προκατασκευασμένοι νάρθηκες (Stock type)
Προκατασκευασμένοι νάρθηκες από πλαστικό υλικό είναι οι πιο φθηνοί και πωλούνται στην ελεύθερη αγορά σε ένα μέγεθος για όλους τους αθλητές. Το μειωμένο πάχος τους δεν προστατεύει τα δόντια και τους γύρω ιστούς, από ενδεχόμενο κτύπημα. Οι νάρθηκες αυτοί επειδή δεν επιδέχονται προσαρμογή στο στόμα, δυσκολεύουν τον αθλητή στην ομιλία, την αναπνοή και την κατάποση, καθώς συγκρατούνται στη θέση τους μόνο με τη συνεχή σύγκλειση των δοντιών.2 Γι΄ αυτούς τους λόγους, ο αθλητής γρήγορα δυσανασχετεί και αφήνει το νάρθηκα σε ένα συρτάρι του σπιτιού του. Οι προκατασκευασμένοι νάρθηκες προσφέρουν τη μικρότερη δυνατή προστασία στην πρόληψη των οδοντικών τραυματισμών κατά την άθληση 1,3,4 και μπορούν να αποβούν επικίνδυνοι για την ασφάλεια του αθλητή.5
Μερικώς προσαρμοζόμενοι νάρθηκες (boil and bite/mouth-formed):
Οι νάρθηκες αυτοί είναι προκατασκευασμένοι από θερμοπλαστικό υλικό, σχετικά φθηνοί, με μέτρια δυνατότητα προσαρμογής και συγκράτησης στα δόντια και διατίθενται στην ελεύθερη αγορά. Ο τύπος αυτός νάρθηκα είναι ο ευρύτερα χρησιμοποιημένος και προσαρμόζεται από τους ίδιους τους αθλητές ή με τη βοήθεια συνήθως της μαμάς και του μπαμπά στην κουζίνα του σπιτιού, αφού πρώτα τον μαλακώσουν σε ζεστό νερό και εν συνεχεία τον τοποθετήσουν στο στόμα, πιέζοντάς τον με τα δόντια, τα δάκτυλα και τη γλώσσα, για να εφαρμόσει καλά.6 Κατά την προσπάθεια προσαρμογής του, ο νάρθηκας λεπτύνεται στη μασητική του επιφάνεια (μέχρι σε ποσοστό 99%) και μειώνεται δραματικά οι όποια προστασία προσέφερε αρχικά.7 Έτσι ο αθλητής, φορώντας τον, έχει μια ψευδή αίσθηση προστασίας. Ο τύπος αυτός νάρθηκα δεν διατηρεί τις διαστάσεις του, μετά από συχνή χρήση του.8 Επίσης έρευνα σε μαθητές γυμνασίων και κολλεγίων έδειξε, ότι εκτός από τα προβλήματα συγκράτησης, στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων που αγγίζει το 85% το μήκος τους είναι ανεπαρκές για να καλύψει πλήρως τα οπίσθια δόντια, στοιχείο που τους καθιστά αναποτελεσματικούς.9 Σε περίπτωση ελλιπούς προστασίας των δοντιών κατά τη σύγκλειση, αυξάνεται ο κίνδυνος κατάγματος της κάτω γνάθου μετά από κτύπημα. Επίσης, υπάρχει πιθανότητα, μακροπρόθεσμα, ο αθλητής να εκδηλώσει αρθρίτιδα στην κροταφογναθική άρθρωση.10
Η προβληματική συγκράτηση στο στόμα και το μειωμένο πάχος του νάρθηκα δεν προστατεύουν ικανοποιητικά τον αθλητή.11
Εξατομικευμένοι νάρθηκες (Custom made):
Κατασκευάζονται από πολυμερές υλικό στο εργαστήριο, μετά από αποτύπωση των δοντιών και κατασκευή εκμαγείου στο Οδοντιατρείο. Η υπεροχή τους έναντι των άλλων τύπων αθλητικών ναρθήκων έχει αποδειχθεί σε πλήθος μελετών.4,12,13,14,17
Έχουν εξαιρετική συγκράτηση, υψηλού βαθμού αποδοχή από τον αθλητή14 και δίνουν τη δυνατότητα ομιλίας, αναπνοής και κατάποσης. Κοστίζουν περισσότερο από τους άλλους τύπους ναρθήκων γιατί μεσολαβεί η κατασκευή στο εργαστήριο, όμως το όφελος από την προστασία που προσφέρουν αυτοί οι νάρθηκες είναι δυσανάλογα μεγαλύτερο γιατί το κόστος αποκατάστασης των συνεπειών ενός ενδεχόμενου τραυματισμού είναι ιδιαίτερα υψηλό.15 Οι εξατομικευμένοι νάρθηκες κατασκευάζονται στο εκμαγείο, συνήθως μετά από προσαρμογή πλακών από πολυμερή υλικά (συνήθως polyvinyl-acetate-ethylene copolymer, EVA), με τη βοήθεια συσκευών όπου χρησιμοποιείται θερμότητα και αρνητική πίεση, θετική πίεση ή συνδυασμός τους.2,6 Επίσης, κατά την κατασκευή τους λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες του αθλητή (μικτή οδοντοφυΐα, ορθοδοντική θεραπεία, ιδιαίτερη σύγκλειση), του αθλήματος (επιπλέον προστασία σε συγκεκριμένες περιοχές του νάρθηκα) και οι επιθυμίες του αθλητή (επιλογή χρώματος του νάρθηκα, ενσωμάτωση του ονόματος του αθλητή).16 Για αθλητές με συγκλεισιακή σχέση 1ης ή 2ης Τάξεως, ο νάρθηκας κατασκευάζεται για τα δόντια της άνω γνάθου, ενώ για συγκλεισιακή σχέση 3ης τάξεως ο νάρθηκας κατασκευάζεται για την κάτω γνάθο.1 Επίσης, για μέγιστη προστασία ο νάρθηκας πρέπει να καλύπτει και τον 2ο μόνιμο γομφίο.1 Ο πλέον κατάλληλος εξατομικευμένος νάρθηκας επιτυγχάνεται χρησιμοποιώντας κατά την κατασκευή του, μηχάνημα θετικής πίεσης και θερμότητας, όπου μπορούμε να εφαρμόσουμε και να κολλήσουμε περισσότερα του ενός φύλλα, για να αποκτήσει ο νάρθηκας το κατάλληλο πάχος 6,17,18 (άνω των 3mm, σε περιοχές όπως οι κοπτικές και χειλικές των προσθίων δοντιών, μασητική επιφάνεια). Η ομοιόμορφη αυξημένη πίεση που ασκεί το μηχάνημα θετικής πίεσης στο υλικό κατασκευής και η θερμότητα επιτρέπουν τη συγκόλληση των φύλλων πολυμερούς και άρα ικανοποιητικό πάχος, εγγυώνται μηδενική ελαστική μνήμη του υλικού και άρα διατήρηση της καλής εφαρμογής του νάρθηκα με τον καιρό και τελικά εξασφαλίζουν τη μέγιστη προστασία.6
Για την κατασκευή εξατομικευμένου νάρθηκα απαιτούνται δύο ραντεβού:
1o ραντεβού: Ο Οδοντίατρος θα πάρει το ιατρικό ιστορικό του αθλητή, πληροφορίες για τυχόν προηγούμενο ιστορικό τραύματος ή διάσεισης, θα ελέγξει την στοματική κατάστασή του όπως χαλασμένα δόντια, την κατάσταση των ούλων και των γύρω ιστών, τη σύγκλειση των δοντιών, τους ορθοδοντικούς ή προσθετικούς μηχανισμούς, άλλες παθολογικές καταστάσεις στο στόμα, θα ενημερωθεί για το άθλημα, τον τρόπο άθλησης (συχνότητα, διάρκεια ένταση), το είδος (πχ. προπόνηση, πρωταθλητισμός) και τη μορφή της αθλητικής δραστηριότητας (ατομική/ομαδική, χρήση εξαρτημάτων/μπάλας) και θα προτείνει τον κατάλληλο αθλητικό στοματικό νάρθηκα.17 Σ΄ αυτό το ραντεβού θα γίνει η λήψη αποτυπωμάτων των δοντιών.
2o ραντεβού: Θα γίνει η προσαρμογή, ο έλεγχος και η παράδοση του νάρθηκα στον αθλητή με οδηγίες για την καθημερινή καθαριότητα και αποθήκευσή του. Με την κατάλληλη φροντίδα και τον συστηματικό έλεγχο του Οδοντιάτρου, ο νάρθηκας μπορεί να χρησιμοποιηθεί αρκετές αθλητικές χρονιές.
Η άριστη εφαρμογή των εξατομικευμένων αθλητικών στοματικών ναρθήκων στο στόμα του αθλητή καθώς επίσης το ενδεδειγμένο πάχος του υλικού κατασκευής, προσφέρουν τη μέγιστη ασφάλεια.
Η Επιστημονική Εταιρεία Αθλητικής Οδοντιατρικής συστήνει τη χρήση εξατομικευμένου αθλητικού στοματικού νάρθηκα, σε όλα τα αθλήματα όπου υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού στην περιοχή του στόματος και του προσώπου.
Βιβλιογραφία
1. American Society for Testing and Materials. Standard Practice for Care and Use of Athletic Mouth Protectors. ASTM Designation: F 697-00. Philadelphia. American Society for Testing and Materials; Reapproved 2006.
2. Ranalli DN. Sports dentistry in general practice. Gen Dent. 2000 Mar-Apr;48(2):158-64.
3. Ranalli DN. Prevention of craniofacial injuries in football. Dent Clin North Am. 1991 Oct;35(4):627-45. 10.
4. American Dental Association Council on Access, Prevention, and Interprofessional Relations; ADA Council on Scientific Affairs. Using mouthguards to reduce the incidence and severity of sports-related oral injuries. J Am Dent Assoc 2006 Dec;137(12):1712-20.
5. Chapman PJ, Nasser BP. Prevalence of orofacial injuries and use of mouthguards in high school Rugby Union. Aust Dent J. 1996 Aug;41(4):252-5.
6. Newsome PR, Tran DC, Cooke MS. The role of the mouthguard in the prevention of sports-related dental injuries: a review. Int J Paediatr Dent. 2001 Nov;11(6):396-404.
7. Park JB, Shaull KL, Overton B, Donly KJ. Improving mouth guards. J Prosthet Dent. 1994 Oct;72(4):373-80.
8. Ranalli DN. Prevention of sports-related traumatic dental injuries. Dent Clin North Am. 2000 Jan;44(1):35-51, v-vi.
9. Κuebker W, Morrow R. Do mouth-formed mouthguards meet the NCAA rules? Physician and Sports Medicine 1986; 14:69-74.
10. Takeda T, Ishigami K, Ogawa T, Nakajima K, Shibusawa M, Shimada A, Regner CW. Are all mouthguards the same and safe to use? The influence of occlusal supporting mouthguards in decreasing bone distortion and fractures Dent Traumatol. 2004 Jun;20(3):150-6.
11. Duddy FA, Weissman J, Lee RA Sr, Paranjpe A, Johnson JD, Cohenca N. Influence of different types of mouthguards on strength and performance of collegiate athletes: a controlled-randomized trial. Dent Traumatol. 2012 Aug;28(4):263-7.
12. Labella CR, Smith BW, Sigurdsson A. Effect of mouthguards on dental injuries and concussions in college basketball. Med Sci Sports Exerc. 2002 Jan;34(1):41-4.
13. Finch C, Braham R, McIntosh A, McCrory P, Wolfe R. Should football players wear custom fitted mouthguards? Results from a group randomised controlled trial. Inj Prev. 2005 Aug;11(4):242-6
14. Gawlak D, Mierzwińska-Nastalska E, Mańka-Malara K, Kamiński T. Comparison of usability properties of custom-made and standard self-adapted mouthguards. Dent Traumatol. 2014 Aug;30(4):306-11.
15. Συνοδινός Φ., Κουιμτζής Θ. Πολυζώη ΕΝ, Βασιλάκου Ν., Τσούνης Α., Ιγγλέζος Ε. Παράγοντες κινδύνου τραυματισμού των δοντιών και του προσώπου στον αθλητισμό και τις αθλοπαιδιές και ο ρόλος των αθλητικών προστατευτικών ναρθήκων στόματος Παιδοδοντία 2010; 24(3): 111-120.
16. Brionnet JM, Roger-Leroi V, Tubert-Jeannin S, Garson A.Rugby players’ satisfaction with custom-fitted mouthguards made with different materials. Community Dent Oral Epidemiol. 2001 Jun;29(3):234-8.
17. Academy for Sports Dentistry. Position Statements, A Properly Fitted Mouthguard. Approved by the Academy for Sports Dentistry Board of Directors 04/05/2010. http://www.academyforsportsdentistry.org/position-statement
18. Maeda Y, Kumamoto D, Yagi K, Ikebe K. Effectiveness and fabrication of mouthguards. Dent Traumatol. 2009 Dec;25(6):556-64.